Urk is bijzonder. Op het voormalige Zuiderzee-eiland valt veel te ontdekken en te beleven. Bijvoorbeeld door mee te doen aan een Ginkiestocht: een geleide wandeling door de oude dorpskern van Urk. De Ginkies (korte, smalle steegjes) zitten vol verhalen. Verdwaal in een doolhof van steegjes, sta stil bij de monumenten, ontdek knusse pleintjes en geniet van een wijds uitzicht over het IJsselmeer. Stel je voor dat je daar woont! LEEFtijd bezocht de gastvrije bewoners langs de route.
We ontmoeten onze gids Alice bij het museum ‘t Oude Raadhuis. Het is een regenachtige, winderige dag. Alice, gekleed in Urker klederdracht, kent het voormalig eiland op haar duimpje. ‘Ik gids al 6 jaar op de Ginkiestochten,’ vertelt ze enthousiast. ‘Waarom? Door gasten van alles te vertellen over de historie en cultuur, zorg ik voor een beetje extra aandacht en liefde voor ons mooie dorp. Dat verdient het!’
Gezellig druk 
Tegenover het museum woont Eltje in een bakstenen huisje, pal aan de route van de Ginkiestocht. De knusse woonkamer lijkt zelf wel een museum, overal in huis zijn historische voorwerpen uit de visserij te zien, naast schilderijtjes en andere kunst. ‘Heel mooi,’ vindt ze het aantrekkende toerisme. ‘Het is heel leuk om te zien dat zoveel mensen interesse hebben in de geschiedenis van Urk, onze cultuur en tradities.’ En de drukte? Die valt mee volgens Eltje. ‘Het is eerder een gezellig drukte dan dat het vervelend is. Ik zwaai vanuit mijn raam naar de toeristen, dat vinden ze mooi. Maar tijd om zich te storen aan anderen heeft Eltje toch niet. Ze kijkt op de wandklok. Dadelijk wordt ze verwacht in de Botterschuur, waar ze samen met andere senioren een gebakken visje gaat eten. ‘Ik verveel me nooit op Urk, er is altijd zóveel te doen.’
Op tijd voor de kost
We nemen afscheid van Eltje en lopen een eindje door het oude dorp. We slaan hier en daar een ginkien in. De compacte vissershuisjes van Urk zijn een als een echo uit vervlogen tijden. De witte muren, groene luiken en gevels zijn vaak bekroond met traditioneel Hollands dakwerk en sierlijke daklijsten. Hier en daar onthult een open gordijn een glimp van het leven binnen. Er wordt gepoetst, gekookt en thuisgewerkt achter de laptop.
In een van de oudste straatjes van Wijk 3 gluren we door het keukenraam van Denise. Ze werpt net de laatste geschilde aardappel in een pan water. ‘Op Urk komen gezinnen vaak tussen de middag thuis voor de “kost”, vertelt ze vanuit haar modern ingerichte keuken. Dadelijk haalt mijn man vanuit zijn werk de kinderen op en eten we met het gezin een warme maaltijd. Daarna vertrekt hij weer naar zijn baan.’ Als levenslange bewoner van het oude dorp kreeg Denise (32) het niet over haar hart om het dorp te verlaten voor een luxere, ruimere of goedkopere woning in een van de omliggende dorpen. ‘Ik ben de saamhorigheid, levendigheid en dynamiek van Urk gewend. Ik houd ervan en zou niet anders willen,’ vertelt ze. ‘Wij kijken naar elkaar om. Als er iets niet pluis is, zal iemand altijd ingrijpen. Soms streng, maar vaak rechtvaardig en ook met humor. Natuurlijk haalde ik als tiener ook wel eens een streek uit. Een voorbeeld? Ik “leende” de auto van mijn ouders tijdens hun vakantie voor een kort ritje, terwijl ik nog geen rijbewijs had. Onderweg ben ik door tientallen familieleden en buren gespot en mijn geheim kwam al gauw uit. Mijn ouders konden er wel om lachen, maar ik heb mijn lesje toch geleerd,’ lacht ze. Het naar elkaar omzien is typisch voor de Urker cultuur en het is leuk dat er tijdens de Ginkiestochten ook over verteld wordt. In de zomer ben ik vaak buiten met de kinderen en hebben we veel aanspraak. “Wat een heerlijke plek,” zeggen de bezoekers vaak!’
Wachten op geliefden
Wanneer we bij het Vissersmonument aankomen vertelt Alice over het aangrijpende beeld. ‘We zien het beeld van een vissersvrouw die over haar linkerschouder de zee in tuurt. Ze heeft net afscheid genomen. Haar man, zonen, broers en vader zijn aan boord van het “familiebedrijf” de visserskotter. Als alles goed gaat, keert de kotter terug aan het einde van de week. Maar dat is niet beloofd.’ Het aangrijpende beeld symboliseert de angst en hoop van de Urker gemeenschap, kijkend naar de horizon, wachtend op geliefden – die vertrokken om hun brood te verdienen op de onvoorspelbare zee. Rondom het monument zijn op 34 plaquettes de namen gegraveerd van mannen die omkwamen of vermist raakten op zee en niet terugkeerden. Er ligt een verse bos bloemen bij een van de plaquettes. Alice: ‘Het is een lijst die blijft groeien, ondanks de moderne technologieën en veiligheidsmaatregelen die de visserij hebben veranderd.’
Geen tweede Volendam
We lopen verder de Vuurtorenstraat in en komen langs een razzia-monument in de Prins Hendrikstraat. We zien Anna over haar onderdeur leunen. ‘Kom gezellig binnen,’ zegt ze vrolijk. Iets wat je op Urk vaak hoort. Anna woont aan de route van de Ginkiestocht die over Urk tijdens de Tweede Wereldoorlog gaat. In het verleden begeleidde zij zelf ook Ginkiestochten. ‘Urk is voor ons “gewoon” Urk,’ lacht ze. ‘Maar bezoekers zijn vaak verrast en geraakt door de bijzondere geschiedenis. Ik had er altijd veel plezier in om de studenten op excursie te begeleiden.’ Tegenwoordig komen er ook toeristen uit verre landen, zoals China of Brazilië. ‘Ze maken graag foto’s, en spreken iedereen aan. Van nature zijn we op Urk een beetje gesloten, dus het is wel even wennen. Maar zolang het met respect gaat, vinden wij het allemaal goed.’ Een tweede Volendam hoeft Urk wat haar betreft niet te worden. ‘Zo’n krioelende mierenhoop met toeristen? Nee, bedankt!’ 
Het zit er bijna op. We lopen nog even naar de Westhavenkade. Het volgende ginkien is wel heel smal. ‘Het obesitasginkien,’ grinnikt Alice. ‘Dat is Urker humor. Als je er niet meer door kunt is het tijd om wat minder kibbeling te eten.’
Tijdens de Ginkiestocht vliegen de verrassende feitjes je om de oren. Dit moet je weten over wonen op Urk:
Straat- en scheldnamen
Op Urk ga je niet naar ‘de Lindestraat’ maar naar ‘Wijk 2’, en iedereen snapt precies waar je moet zijn. Urk heeft een bijzondere en praktische wijkindeling, die zijn oorsprong vindt in de tijd dat het nog een eiland was. Weet je nog niet precies waar je moet zijn? Dan helpt het om iemands ‘scheldnaam’ te kennen. Bolle Jan, Rooie Willem of Kromme Piet bijvoorbeeld, vertellen meteen welke omvang, haarkleur of postuur degene heeft die je zoekt.
De Bult
Urk wordt ook wel eens ‘De Bult’, genoemd naar de keileembult waarop het dorp rust. Deze keiharde laag, achtergelaten door gletsjers uit de ijstijd, is de stevige ondergrond van het dorp. Huizen op rondom de vuurtoren van Urk hebben geen fundering nodig, want ze staan stevig op deze oeroude keileem. Dus als Urkers na hun vakantie zeggen “we gaan terug naar de bult”, bedoelen ze daarmee hun onwrikbare, keileemrijke thuishaven, uniek in heel Flevoland.
Het Soetendal
‘Urk dat is een soetendal, wie er is die blijft er al,’ is de laatste regel van het Urker volkslied. Dat nemen de Urkers vrij letterlijk, want niemand lijkt er weg te willen. Urk groeit de komende tijd van 20.000 tot 27.000 inwoners in 2040. Meer dan de helft van de bevolking is onder de 25 jaar. (Bron: gemeente Urk)
In de LEEFtijd van februari 2024 staat een kortingsbon voor de Ginkiestocht. Je kunt hem het hele jaar inleveren bij Tourist Info en krijgt daarmee één euro korting per persoon.
