‘Elk mens wil zich graag nuttig voelen’
Stel je voor. Je bent op een verjaardag. Dan zegt één van de aanwezigen: ‘Ik heb me toch zó eenzaam gevoeld, van de week.’ Grote kans dat de sfeer dan opeens ongemakkelijk wordt. Waarom? ‘Omdat er een flink taboe op eenzaamheid rust’, zegt Ieta Berghuis. Zij is docent-onderzoeker Talmalectoraat aan de NHL Stenden in Leeuwarden, en weet veel van het onderwerp ‘eenzaamheid’.
Het taboe op eenzaamheid bestaat, omdat eenzame mensen worden gezien als ‘triest’ of ‘sneu’. Ga maar na, zegt Berghuis, ‘je denkt echt niet bij jezelf van “goh, wat knap dat die eenzame persoon zo zelfredzaam is.”’
Gevraagd naar wat eenzaamheid eigenlijk is, haalt Berghuis de definitie van professor Jenny de Jong-Gierveld aan. ‘Eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan bepaalde sociale relaties.’ Daarbij maakt het niet alleen uit hoevéél mensen je om je heen hebt, maar vooral ook hoe de kwaliteit van je relatie met die mensen is. Iedereen is wel eens eenzaam, maar het wordt volgens Berghuis pas een probleem, als je altijd eenzaam bent. ‘Ik vind ook dat daar de meeste aandacht naartoe moet gaan.’
Nuttig zijn
Zaken als een slechte gezondheid, ingrijpende levensgebeurtenissen of als migrant je familie en vrienden achterlaten dragen bij aan een gevoel van eenzaamheid. Ook mensen met bepaalde persoonlijkheidskenmerken, bijvoorbeeld sociaal niet vaardig zijn, voelen zich eerder eenzaam. Je ziet natuurlijk vaak dat oudere mensen die hun partner verliezen, zich erg eenzaam voelen. ‘Maar die help je niet, door ze altijd maar te willen “helpen”. Elk mens wil erbij horen, “normaal” zijn en zich nuttig voelen.’ Dus vraag die buurvrouw die plotseling alleen is komen te staan om op te passen, of om te helpen met een klus in huis.
De opvatting dat eenzaamheid iets is, dat vooral bij ouderen voorkomt, klopt overigens niet, weet Berghuis. ‘Je ziet dat het bij mensen ouder dan 75 iets vaker voorkomt dan gemiddeld, maar verder is eenzaamheid iets van ons allemaal. Uit onderzoek blijkt overigens, dat mensen van 85 jaar en ouder die in een verpleeghuis wonen, zich minder eenzaam voelen.’
Tranen
Dat ook jongere mensen zich eenzaam kunnen voelen, bleek in 2018 wel, toen Qmusic-dj Stephan Bouwman tijdens zijn radioshow in tranen uitbarstte. Hij vertelde openlijk over zijn gevoelens van depressie en eenzaamheid, en dat hij voelde dat daar een taboe op rust in onze maatschappij. Ieta Berghuis: ‘Ik kan iedereen aanraden om dat filmpje eens te bekijken. Ik zou zo graag willen dat iedereen begrijpt dat eenzaamheid bij het leven hoort.’
Bekijk het filmpje van Stephan Bouwman.