
Als jonge verpleegkundige in Ghana onderzocht Willian de impact van ondervoeding op kinderen — een ervaring die haar blik op zorg blijvend heeft gevormd.
Willian Hakvoort-Haarman reisde naar Afrika om hulp te bieden, maar nam vooral levenslessen mee terug naar huis. Nu begeleidt ze mensen bij hun laatste reis. Als palliatieve zorg verpleegkundige bij ZONL zet ze zich in voor kwaliteit van leven, juist als het leven eindig is. ‘Iedereen verdient een waardig afscheid. Soms zit dat in iets heel kleins. Want in die laatste fase telt niet wát je kan doet, maar dat je er bént.’
Als jonge verpleegkundige bracht Willian een periode door in Ghana en Burundi. Ze werkte daar met ondervoede kinderen en volwassenen en gaf voorlichting over onder andere hygiëne, voeding en family planning. Ze maakte er uitbraken van cholera en meningitis van dichtbij mee. ‘We werkten in dorpen, met weegschalen die aan bomen hingen. Alles was simpel en eenvoudig, maar er was zoveel respect voor elkaar. Zeker voor ouderen.’ Ze woonde er met haar man en hun dochter van toen vijf maanden oud. ‘Onze dochter bracht overal blijdschap. Mensen stonden open voor contact. Die nabijheid en dankbaarheid, dat heeft me gevormd. Zowel persoonlijk als in mijn werk.’ Terug in Nederland had Willian tijd nodig om te wennen. ‘Hier lijkt het soms alsof het nooit genoeg is. Terwijl ik daar geleerd heb hoe je met weinig toch heel tevreden en blij kunt zijn.’

Tijdens een klinische les in Burundi deelde ze haar kennis én leerde ze van lokale collega’s — een kruisbestuiving van zorg en menselijkheid.
Wensen en grenzen
Willian woont met haar gezin in Rutten op een biologisch melkveebedrijf en werkt als Palliatieve Zorg verpleegkundige bij ZONL. Samen met haar collega en leden van de vakgroep palliatieve zorg, begeleidt ze mensen in de laatste fase van hun leven in de regio Noordoostpolder, Urk en Steenwijkerland. ‘We voeren gesprekken over wensen en grenzen. Wat wil iemand nog? Wat niet meer? En hoe zorgen we dat iemand tot het einde kwaliteit van leven ervaart?’ Willian wordt ingeschakeld door collega’s, teams, huisartsen en specialisten vanuit het ziekenhuis. Ze werkt nauw samen met behandelaren, verzorgenden, verpleegkundigen en naasten. ‘Palliatieve zorg is geen solowerk. Je doet het samen.’ In haar gesprekken kijkt ze verder dan de ziekte alleen. ‘Het gaat ook over levensverhalen, familiebanden, cultuur. Iemand leeft en dat telt! Ik wil recht doen aan wat belangrijk is en daar aandacht aan geven.’
De laatste reis
Wat Willian in Afrika meemaakte, gebruikt ze nog regelmatig in haar werk. ‘Nabijheid is universeel. Of je nu in Ghana woont of in Nederland. Mensen willen meestal niet alleen zijn tijdens hun laatste reis. Soms is het genoeg om er gewoon te zijn. Zonder woorden. Een stem horen, een hand vasthouden.’ Willian is niet van steen, zegt ze zelf. Sommige situaties raken haar diep. ‘Maar dat mag ook. Sterven is net zo uniek als geboren worden.’ Ze ziet vaak hoe een sterfbed mensen verbindt. ‘Een mooi voorbeeld kwam van een mevrouw die afscheid nam en tegen haar dierbaren zei: ‘Bedankt voor wie je bent en tot ziens’. Die zin is me bijgebleven. Dat je het leven zo kunt loslaten en ook nog de mensen om je heen bemoedigt.’
Waardevol besef
Willian vindt het belangrijk om open te praten over moeilijke keuzes, zoals stoppen of doorgaan met een behandeling. Ze wil de cliënt zelf laten meebeslissen en goed uitleggen wat de mogelijkheden zijn. Altijd in afstemming met de hoofdbehandelaar. Ook de naasten worden daarbij betrokken. ‘Dit noemen we gezamenlijke besluitvorming. Het is belangrijk dat de keuze die wordt gemaakt passend is en met kwaliteit van leven oplevert. Dit is zorg op maat en daarom is het gesprek ook zo waardevol’, legt Willian uit.
‘In Nederland hebben we het druk. Kinderen wonen vaak verder weg, werk en gezin slokken veel tijd op. Maar je kunt maar één keer afscheid nemen van een dierbare. Dat besef is belangrijk. Je aanwezigheid in die laatste fase betekent veel, ook voor je eigen verwerking later. Misschien is er zorgverlof mogelijk, of kan er in het netwerk iets geregeld worden. Ik help mensen om ook daarover na te denken.’
Bij de reis die iemand maakt, wil Willian van betekenis zijn ‘En dat mag ook als er sprake is van toegenomen kwetsbaarheid of ongeneeslijk ziek zijn,’ zegt Willian. Daarin hoop ik met mijn werk al palliatief zorgverpleegkundige een verschil te maken.